نقش تکانه‌های نفتی در چرخه‌های تجاری اقتصادی ایران

ادبیات موجود دربارة نقش نوسانات قیمت نفت بر چرخه‌های تجاری اساساً بر کشورهای واردکنندة نفت تأکید داشته است و مطالعات کمی برای تحلیل اثر تغییرپذیری درآمد نفتی از نقطه‌نظر کشورهای صادرکننده نفت انجام شده است. از این رو در این مقاله نقش تکانه‌های قیمتی نفت بر پیدایش چرخه‌های تجاری در اقتصاد ایران با استفاده از داده‌های فصلی 1382 ـ 1350 مورد بررسی قرارگرفته است. در این مطالعه ابتدا چرخه‌های تجاری اقتصاد ایران شناسایی، و سپس شاخصهای آماری انتخابی استفاده و خواص ادواری متغیرهای کلیدی تأثیرگذار بر چرخه‌های تجاری محاسبه و تحلیل می‌شود. سپس در مرحلة بعد یک مدل چرخه تجاری در قالب الگوی خودرگرسیون‌برداری (VAR)  شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفته و با استفاده از این مدل، آثار تکانه­های نفتی ارزیابی نیز می­شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اقتصاد ایران هفت دورة تجاری را پشت ‌سر گذاشته است که نفت از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در ایجاد رونق و رکود در اقتصاد ایران نقش مؤثری داشته است و دوره‌های رونق اقتصادی همواره همزمان با دوره‌هایی بوده است که قیمت نفت و به تبع آن درآمدهای نفتی در مقایسه با دوره‌های قبل و بعد از آن از حداکثر میزان خود برخوردار بوده است. با تخمین مدل VAR، اثر تکانه‌های متعدد بر نوسانات تولید ارزیابی شد که نتایج نشان می‌دهد از میان  تکـانه‌ها، تکانه وارده از سمت قیمت نفت تـا مدتی طولانی در ایجـاد چرخه‌های تجـاری موثـر است و اثـرات آن به آرامی کاهش می‌یابد. همچنین این تکانه­هـا  قـادر به توجیه 25 درصد از نوسـانات تولید هستند؛ درحالیکه سهم بی‌ثباتی سایر متغیرهای موجود در مدل بر متغیر تولید بسیار ناچیز است.